وبلاگ فروشگاه شباهنگ مرکز تخصصی نرم افزار و تجهیزات حسابداری
تعهدات قراردادی، وظایفی هستند که دو طرف بعد از عقد قرارداد برای انجام موضوع قرارداد می‌بایست عهده دار شوند. تعهدات قراردادی از اهمیت بالایی برخوردار هستند. از این رو چنانچه قصد دارید برای پیشبرد اهداف خود یا کسب و کارتان این نوع تعهدات را بپذیرید، باید نکات مهمی را در این باره در نظر بگیرید و با روش‌های نقض قرارداد و راهکارهای مقابله با آن آشنا شوید.
قرارداد چیست؟
قرارداد نوعی تعهد بین دو طرف برای ایجاد رابطه تجاری یا غیر تجاری است که در آن قوانین مدنی حاکم بر جامعه، قوانین یک تجارت خاص، رفتار طرفین، معاملات قبلی یا هدف طرفین ذکر می‌شود. امروزه بسیاری از کسب و کارها برای رسیدن به موفقیت و پیشبرد اهداف خود به انعقاد قرارداد با اشخاص ثالث نیاز دارند. نحوه تنظیم قرارداد سرنوشت کسب و کارها، شرکت‌ها و حتی افراد را تعیین می‌کند. برخی از مشکلاتی که کسب و کارها با آن مواجه هستند به دلیل عدم تنظیم قرارداد کتبی و یا نواقص موجود در آن پیش می آید.
تعهدات قراردادی چیست؟
هنگامی که یک قرارداد بین دو طرف منعقد می‌شود. طرفین به منظور انجام موضوع قرارداد و رسیدن به اهداف مشخص شده وظایفی را عهده دارد می‌شود به این وظایف به زبان حقوقی تعهدات قراردادی گفته می‌شود. در صورتی که طرفین قرارداد به تعهدات خود عمل نکنند، آثار و تبعاتی به همراه خواهد داشت و ممکن است یکی از طرفین برای احقاق حق خود، علیه طرف مقابل که تعهدات خود را انجام نداده است دادخواستی را به مراجع قضایی ارائه دهد و درخواست رسیدگی کند.
انواع تعهدات قراردادی
تعهدات قراردادی شامل دو نوع قرارداد مستقیم و غیر مستقیم است. در ادامه به بررسی هر یک از این دو نوع می‌پردازیم.
تعهدات مستقیم
تعهدات مستقیم را می‌توان تعهداتی تعریف کرد که مورد توافق دو طرف قرار گرفته و جزئیات آن در قرارداد قید شده است و در صورت عدم اجرای تعهدات تبعات منفی آن نیز مشخص شده است.
تعهدات غیر مستقیم
تعهدات غیر مستقیم را نیز می‌توان تعهداتی تعریف کرد که جزئیات قرارداد به صراحت ذکر نشده است و دو طرف قرارداد در مورد تعهدات هیچ‌گونه مذاکره و توافقی با هم نداشته‌اند و از تعهداتی که برعهده طرفین قرار گرفته بی اطلاع هستند. تعهدات قراردادی غیر مستقیم در صورت ایجاد دعوی حقوقی به دلیل صراحت قانون می‌تواند مورد حکم و مطالبه قرار گیرد.
همانطور که می‌دانیم در هر نوع قراردادی علاوه بر تعهدات قراردادی برای هر یک از طرفین، تعهدات عرفی و قانونی نیز وجود دارد که هر کدام طرفین ملزم به انجام آنها هستند. از این رو تمامی کسانی که در قرارداد حضور دارند باید به تمامی نکات ذکر شده در قرارداد توجه کنند و تمامی موارد مورد نیاز را به دقت تنظیم نمایند.
در هنگام عقد قرارداد باید به چه نکاتی دقت شود؟
در هنگام عقد قرارداد می‌بایست به نکات مختلفی توجه داشت. هر قراردادی شرایط خاص خود را دارد که در ماده ۱۸۳ قانون مدنی به آنها اشاره شده است و در ماده ۱۹۰ قانون مدنی نیز شرایط چهارگانه‌ای با عنوان شرایط صحت قرارداد عنوان شده است. اما باید توجه داشت که تعبیر اصولی و دقیق، قصد طرفین، رضایت طرفین و در نهایت شرط نفوذ در عقد قرارداد از مهم‌ترین نکات در تنظیم هر قرارداد است. نکات مهم دیگری نیز در هنگام عقد قرارداد وجود دارد برخی از آنها شامل موارد زیر است.
- در قراردادی که منعقد می‌کنید باید تمامی ریسک‌های احتمالی و نکات ریز و درشت ذکر شده باشد. همچنین باید قرارداد کاملاً ساده و خلاصه نوشته شده باشد. توضیحات بیش از حد طولانی در قرارداد بار روانی منفی برای طرفین خواهد داشت.
- قرارداد باید خوانا و قابل فهم باشد به طوریکه شخص ثالث با مطالعه و بررسی آن به تمامی نکات آن پی ببرد. شخص ثالث می‌تواند یک داور، وکیل، کارشناس و یا قاضی باشد.
- اگر اطلاعات قرارداد محرمانه باشد یا نوع قرارداد به گونه ای است که نباید اطلاعات آن افشا شود می‌بایست این مورد حتماً به عنوان یک ماده یا تبصره در قرارداد ذکر شود و عدم درز اطلاعات آن به بیرون قید گردد و در صورت افشا اطلاعات امکان فسخ قرارداد و یا تاوان فرد خاطی در آن مندرج شود.
- در صورتی که قراردادی بدون رضایت دو طرف منعقد گردد قرارداد باطل خواهد بود. در واقع این نوع قرارداد جزو معاملات سفیه قرار گرفته و فاقد اعتبار قانونی خواهد بود.
- پیشنهاد می‌شود قبل از انعقاد قرارداد چند جلسه مذاکره در ارتباط با مطالبقید شده در قرارداد برگزار شود تا اعضا درباره متن قرارداد به جمع بندی مشترک برسند.
نقض تعهدات قراردادی چیست؟
نقض تعهدات قراردادی، زمانی است که تعهدات یکی از طرفین در قرارداد محقق نشود. نقض تعهد می‌تواند به مسئولیت طرف مقابل در انجام وظایف خود پایان دهد. درواقع هنگامی که یکی از طرفین در انجام تعهدات خود کوتاهی کند آگاهی از قصد طرف مقابل برای نقض قرارداد، زمینه را برای شروع اقدامات قانونی به طرف مقابل می‌دهد.
شرایط نقض تعهدات قراردادی
شرایط نقض تعهدات قراردادی شامل موارد زیر است.
- اقاله
اقاله در اصطلاح فقهی به معنای موافقت با فسخ معامله است؛ اگر کسی بعد از خرید یا فروش یک محصول، پشیمان شده و از طرف مقابل درخواست فسخ معامله را کند و او درخواست را قبول کند، این عمل را اقاله می‌گویند.
- ابراء
زمانی‌که تعهدی میان دو نفر وجود دارد، یکی از طرفین ملزم به انجام تعهد می‌باشد. چنانچه طرف مقابل از حق خود صرف نظر کند طرف دیگر می‌تواند به تعهد عمل نکند. به این عمل ابراء یا صرف نظر نمودن گفته می‌شود.
- تهاتر
در اصطلاح فقهی و حقوقی تهاتر عبارت است از سقوط تعهد به سبب بدهکار بودن دو طرف معامله به یگدیگر. درواقع هرگاه دو نفر نسبت به یکدیگر مدیون باشند، تحت شرایطی این دین ساقط می‌شود بدون آن که هر کدام آن را پرداخت نمایند.
- وفاء به عهد
وفاء به عهد ساده‌ترین روش ساقط شدن تعهد است، زیرا در وفاء به عهد، مقصود طرف مقابل، که رسیدن به مورد تعهد است حاصل می‌شود و تکلیفی که در اثر عقد به عهده متعهد می‌باشد انجام می‌گیرد.
- تبدیل تعهد
تبدیل تعهد به معنی جایگزین ساختن یک تعهد به جای تعهد دیگر است؛ به این ترتیب تعهد قدیم از بین رفته و تعهد جدید جایگزین آن می‌شود. تبدیل تعهد نیازمند موافقت طرفین قرارداد است.
در صورت نقض تعهدات قراردادی چه کاری می‌توان انجام داد؟
در صورت نقض تعهدات قرارداد توسط یکی از طرفین می‌توان اقدامات زیر را انجام داد.
فسخ قرارداد
یکی از اولین اقداماتی که می‌توان بعد از نقض تعهدات قراردادی انجام داد فسخ قرارداد است. در این حالت می‌توان بر اساس اظهارات صریح طرف مقابل مبنی بر عدم انجام تعهدات، قرارداد را فسخ کرد. به عنوان مثال، یک شرکت تولید لباس را در نظر بگیرید که قراردادی را برای تحویل لباس به یک خرده فروش محلی منعقد کرده است. اگر مواد اولیه شرکت تولیدی تمام شود و نتواند کالایی را به خرده فروش تحویل دهد، شرکت اعلام می‌کند که نمی‌تواند تعهد قراردادی را انجام دهد. در این صورت خرده‌فروش می‌تواند تصمیم بگیرد که قرارداد را لغو کند. همچنین می‌تواند در این مرحله اقدام قانونی را قبل از تاریخ تحویل علیه شرکت آغاز کند.
اقدام قانونی و حقوقی
در صورتی که یکی از طرفین قرارداد صریحاً به طرف دیگر بگوید که نمی‌تواند به مفاد قرارداد عمل کند، فرد می‌تواند قبل از اتمام تاریخ قرارداد اقدام قانونی و حقوقی علیه وی انجام دهد. به عنوان مثال، یک شرکت کوچک که تأمین مالی بدهی‌های خود را از یک شرکت سرمایه گذاری خطرپذیر دریافت کرده است بگوید که امکان پرداخت بدهی‌های خود را تا تاریخ پایان قرارداد ندارد و به شرکت سرمایه گذاری خطرپذیر اعلام می‌کند که نمی‌تواند تعهد قراردادی خود را انجام دهد.
در این حالت شرکت سرمایه گذاری خطرپذیر باید هر کاری انجام دهد تا خسارات وارده را کاهش دهد. پایان دادن به اعطای اعتبار مالی و شروع اقدامات قانونی علیه شرکت کوچک برای جبران خسارت‌های مالی از جمله این اقدامات است.
عدم انجام واکنش
این حالت زمانی رخ می‌دهد که انجام تعهدات قراردادی غیرممکن باشد، در این صورت داشتن رابطه قوی با طرف مقابل می‌تواند مانع از انجام واکنش شود. برای مثال قرارداد بین یک تأمین کننده گندم و یک تولید کننده مواد غذایی برای تحویل گندم در نظر بگیرید. خشکسالی رخ می‌دهد و عرضه کننده قادر به تولید گندم نیست؛ بنابراین نمی‌تواند گندمی را به تولیدکننده مواد غذایی تحویل دهد.
در این حالت تأمین کننده گندم به تولید کننده اطلاع می‌دهد که نمی‌تواند مقدار تعهد شده گندم را تحویل دهد. اگر تولید کننده مواد غذایی رابطه قوی با تأمین کننده داشته باشد، آنها تصمیم می‌گیرند هیچ کاری انجام ندهند و ضرر را برای حفظ رابطه متحمل شوند.
سخن آخر
در این مقاله به بررسی تعهدات قراردادی و انواع این نوع قراردادها پرداختیم. هنگام عقد قراردادهای تعهدی می‌بایست به نکات مهمی توجه داشت؛ زیرا این قراردادها از اهمیت بالایی برخوردار هستند. توجه به جزئیات قرارداد و شناخت راه‌های نقض قرارداد تعهدی باعث می‌شود در آینده با مشکلات حقوقی و قانونی مواجه نشوید.
